Onterfd door een ouder

15 juni 2018

Onterfd door uw ouder(s). Krijgt u dan helemaal niets?!

In Nederland komt het geregeld voor dat een ouder besluit om een kind te onterven. Vaak is er al jarenlang geen contact meer tussen ouder en kind. Zo ook in het geval van Emma. Zij heeft haar vader al 15 jaar niet gezien. Haar moeder is 9 jaar geleden overleden. Op een dag leest Emma in de krant dat haar vader ook is overleden. Emma vraagt zich af of zij een deel van de nalatenschap van haar vader krijgt en komt er via het Centraal Testamentenregister achter dat haar vader een testament heeft. Emma neemt contact op met de notaris die het testament heeft opgesteld. Van hem krijgt Emma te horen dat zij is onterfd. Haar broer Bas is in het testament tot enig erfgenaam benoemd. Wat nu?

Toch deel van de nalatenschap door legitieme portie

Het lijkt erop dat Emma met lege handen blijft staan. Dat is echter niet zo. Op basis van de wet heeft een (onterfd) kind namelijk recht op een bepaald deel van de nalatenschap van zijn of haar ouder. Dit recht heet de ‘legitieme portie’ ook wel het kindsdeel in de volksmond genoemd. Concreet betekent de legitieme portie dat Emma een geldvordering op de nalatenschap krijgt. Emma heeft geen recht op goederen, zoals foto’s, sieraden of een schilderij dat al jaren in de familie is.

Simpel gezegd is de legitieme portie de helft van het erfdeel dat het kind zou hebben ontvangen als hij of zij niet was onterfd. Stel dat Emma niet was onterfd, dan waren zij en Bas samen erfgenaam. Emma zou dan recht hebben gehad op de helft (1/2e deel) van de nalatenschap van haar vader. De legitieme portie is dan een kwart (1/4e deel). Als de moeder van Emma nog in leven was, dan zou het erfdeel 1/3e deel en de legitieme portie 1/6e deel van de nalatenschap zijn geweest.

De vader van Emma was niet verplicht om aan Emma te vertellen dat hij haar heeft onterfd. Ook de notaris en Bas (als enig erfgenaam) hebben geen verplichting om Emma over de onterving en legitieme portie op de hoogte te stellen. Gelukkig heeft Emma de overlijdensadvertentie in de krant gezien.

Legitieme portie zelf opeisen

Emma krijgt de legitieme portie niet automatisch. Zij moet hiervoor zelf Bas benaderen en aan hem kenbaar maken dat zij haar legitieme portie wil ontvangen. Het is verstandig hiervan een bewijs te hebben, bijvoorbeeld door het verzoek via een aangetekende brief te versturen.

In beginsel kan Emma haar legitieme portie zes maanden na het overlijden van haar vader opeisen. Van belang is dat Emma dit niet te lang laat liggen. Na vijf jaar vervalt namelijk de mogelijkheid om aanspraak te maken op de legitieme portie. Daar is niets meer aan te doen.

Uitzondering waarbij de legitieme portie niet opgeëist kan worden

In zijn testament kan de vader van Emma afwijken van de hoofdregel van opeisbaarheid. Dit kan door te bepalen dat de legitieme portie van Emma pas opeisbaar is bij overlijden van zijn vrouw. Als de moeder van Emma nog had geleefd, dan zou Emma haar legitieme portie alsnog niet uitgekeerd hebben gekregen. Wel is het raadzaam in dat geval de hoogte van de legitieme portie vast te leggen.

Berekening van de legitieme portie

De hoogte van de legitieme portie wordt als volgt berekend.

De waarde van de goederen van de nalatenschap op het moment van overlijden van de overledene.

Daarbij opgeteld:

Daarop in mindering gebracht:

Voor Emma is het van belang dat zij alle stukken die zij voor de berekening van haar legitieme portie nodig heeft boven tafel krijgt. Denk hierbij aan bankafschriften, de factuur van de uitvaartkosten, een overzicht van de verrichte schenkingen, etc. De erfgenaam, in dit geval Bas, is verplicht om deze informatie op verzoek van Emma aan haar te geven. Op het moment dat de hoogte van de legitieme portie van Emma is berekend en hier overeenstemming over is bereikt, moet Bas dit bedrag aan Emma uitkeren.

Advies bij onterving

Kortom: als je onterfd bent, wil dat niet zeggen dat je helemaal niets krijgt. Zo nodig, kan er geprocedeerd worden om de relevante stukken te verkrijgen en/of de legitieme portie bij de erfgenaam/erfgenamen te innen. Ik adviseer u om hier tijdig bij te zijn en als u er zelf niet uitkomt of bij vragen een specialist, zoals mijn collega’s en ik, in te schakelen.